ภาคใต้ของประเทศไทยมีลักษณะภูมิประเทศเป็นป่าฝนเขตร้อน เป็นถิ่นกำเนิดและแหล่งพันธุกรรมพืชเขตร้อนที่สำคัญแห่งหนึ่งในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มีพืชประเภทผักและไม้ผลทั้งที่เป็นพืชป่าและพืชปลูกหลากหลายชนิด พืชเหล่านี้มีบทบาทต่อความเป็นอยู่และวิถีชีวิตของคนในพื้นที่มายาวนาน แต่ในขณะเดียวกันก็มีภัยคุกคามต่อพรรณพืชเหล่านั้นทั้งที่เกิดจากฝีมือมนุษย์ สภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลง และภัยธรรมชาติ ทำให้ผักพื้นบ้านและไม้ผลพื้นเมืองภาคใต้ลดจำนวนลงอย่างรวดเร็ว และบางชนิดใกล้สูญพันธุ์ จึงมีความจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องรวบรวมและอนุรักษ์พันธุ์ผักพื้นบ้านและไม้ผลพื้นเมืองภาคใต้เอาไว้ไม่ให้สูญหายและปรับปรุงพัฒนาใช้ประโยชน์ให้เหมาะสมและสอดคล้องกับวิถีการดำรงชีวิตของคนในชุมชนและสังคมในปัจจุบันและอนาคตให้เกิดความยั่งยืน คณะทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ มีบทบาทหน้าที่เกี่ยวข้องกับเรื่องนี้ได้ตระหนักถึงปัญหาดังกล่าว จึงได้จัดทำโครงการรวบรวมและอนุรักษ์พันธุ์ผักพื้นบ้านและไม้ผลพื้นเมืองภาคใต้ ภายใต้แผนแม่บทโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ระยะ 5 ปีที่สาม (ตุลาคม พ.ศ. 2545 กันยายน พ.ศ. 2549) โดยได้ดำเนินการเก็บรวบรวมและอนุรักษ์พันธุ์ผักพื้นบ้านและไม้ผลพื้นเมืองภาคใต้ไว้ที่สถานีวิจัยคลองหอยโข่ง พื้นที่ 45 ไร่ จำนวนมากกว่า 111 ชนิด การอนุรักษ์พันธุ์ผักพื้นบ้านและไม้ผลพื้นเมืองภาคใต้เหล่านี้ให้เกิดผลสำเร็จอย่างยั่งยืนต้องอาศัยการมีส่วนร่วมของชุมชนที่เป็นผู้ใช้ประโยชน์จากพืชเหล่านั้นในชีวิตประจำวัน รู้จักรัก หวงแหน และเกิดแรงจูงใจที่จะร่วมกันอนุรักษ์พันธุ์ผักพื้นบ้านและไม้ผลพื้นเมืองภาคใต้ขึ้นมาให้ได้เพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ดังกล่าว คณะทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ จึงได้เสนอโครงการการปลูกจิตสำนึกในการอนุรักษ์พันธุ์ผักพื้นบ้านและไม้ผลพื้นเมืองภาคใต้แก่โรงเรียน องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และชุมชน ภายใต้แผนแม่บทโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ระยะ 5 ปีที่สี่ (ตุลาคม พ.ศ. 2549 กันยายน พ.ศ. 2554) ต่อไป
1 | เพื่อจัดประชุม/ฝึกอบรม/สัมมนา ปลูกสร้างจิตสำนึกในการอนุรักษ์พันธุ์ผักพื้นบ้านและไม้ผลพื้นเมืองภาคใต้แก่ชุมชน |
2 | เพื่อจัดกิจกรรมส่งเสริมสนับสนุนการปลูกสร้างจิตสำนึกในการอนุรักษ์พันธุ์ผักพื้นบ้านและไม้ผลพื้นเมืองภาคใต้สู่ชุมชน |
3 | เพื่อจัดทำสื่อประชาสัมพันธ์ต่างๆในการอนุรักษ์พันธุ์ผักพื้นบ้านและไม้ผลพื้นเมืองภาคใต้ |
4 | เพื่อสร้างความร่วมมือกับโรงเรียน องค์กรปกครองท้องถิ่นและชุมชนจัดกิจกรรมและสร้างงานการอนุรักษ์พันธุ์ผักพื้นบ้านและไม้ผลพื้นเมืองภาคใต้ |
1 |
จัดประชุม/ฝึกอบรม เพื่อปลูกสร้างจิตสำนึกในการอนุรักษ์พันธุ์ผักพื้นบ้านและไม้ผลพื้นเมืองภาคใต้แก่ชุมชนรอบสถานีวิจัยคลองหอยโข่ง
เพื่อขยายผลของโครงการอื่นๆ |
2 | จัดสัมมนาและทัศนศึกษาเพื่อเรียนรู้และสร้างจิตสำนึกที่ถูกต้องเกี่ยวกับการอนุรักษ์และใช้ประโยชน์ผักพื้นบ้านและไม้ผลพื้นเมืองภาคใต้ ซึ่งหายากให้แก่ผู้เกี่ยวข้อง เพื่อขยายผลและสร้างเครือข่ายในภาคใต้ |
3 | จัดกิจกรรมเพื่อสร้างจิตสำนึกในการอนุรักษ์พันธุ์ผักพื้นบ้านและไม้ผลพื้นเมืองภาคใต้ เช่น การแข่งแรลลี่ การแข่งขันทำอาหารจากผักพื้นบ้าน การจัดประกวดแปลงผักพื้นบ้านหายากระหว่างโรงเรียนในท้องถิ่น |
4 | จัดทำสื่อประชาสัมพันธ์เพื่อเผยแพร่กิจกรรมของโครงการอนุรักษ์พันธุ์ผักพื้นบ้านและไม้ผลพื้นเมืองภาคใต้ เช่นทำ website หนังสือภาพพันธุ์ไม้ และแผ่นพับ เป็นต้น |
5 | ร่วมมือกับโรงเรียน องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และชุมชน ในพื้นที่เพื่อการศึกษาและถ่ายทอดความรู้เกี่ยวกับผักพื้นบ้านและไม้ผลพื้นเมืองภาคใต้ศึกษาลู่ทางการตลาดและความเป็นไปได้ทางเศรษฐกิจของพืชดังกล่าว |
ระยะเวลาการดำเนินงาน 1 ตุลาคม 2549 30 กันยายน 2552
โรงเรียน องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นและชุมชนแปลงรวบรวมและอนุรักษ์พันธุ์ผักพื้นบ้านและไม้ผลพื้นเมืองภาคใต้ สถานีวิจัยคลองหอยโข่ง และคณะทรัพยากรธรรมชาติ
1 | เยาวชน ชุมชนและประชาชน ตระหนักและเกิดความรู้สึกรักและหวงแหนผักพื้นบ้านและไม้ผลพื้นเมืองภาคใต้และช่วยกันรักษาเอาไว้ไม่ให้สูญหาย |
2. | ทำให้เกิดแหล่งศึกษาเรียนรู้ธรรมชาติผักพื้นบ้านและไม้ผลพื้นเมืองภาคใต้ที่ชุมชนเข้าไปท่องเที่ยว ศึกษาเรียนรู้ ที่สมบูรณ์แบบ |
3. | ก่อให้เกิดรายได้เสริมแก่ประชาชนในท้องถิ่น |
หัวหน้าโครงการ รศ.ดร.จิตผกา ธนปัญญารัชวงศ์
ภาควิชาพัฒนาการเกษตร คณะทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ผู้ร่วมโครงการ
รศ. ดร. อยุทธ์ นิสสภา
ภาควิชาพัฒนาการเกษตร คณะทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ผศ. ดร. ประวิตร โสภโณดร
ภาควิชาพืชศาสตร์ คณะทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ผศ.ดร.ปราโมทย์ แก้ววงศ์ศรี
ภาควิชาธรณีศาสตร์ คณะทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์